Na današnji dan prije 25. godina začule su se prve sirene koje su najavile NATO agresiju na Srbiju, odnosno tada Saveznu Republiku Jugoslaviju i pale su prve bombe.
Operacija savezničkih sila trajala je od 24. marta do 10. juna 1999. godine.
Prema podacima Ministarstva odbrane Srbije tokom vazdušne agresije NATO ubijeno je 2.500 civila, među njima 89 djece i 1.031 pripadnik Vojske i policije. Prema istom izvoru, ranjeno je oko 6.000 civila, od toga 2.700 djece, kao i 5.173 vojnika i policajaca, a 25 osoba se i danas vodi kao nestalo. Ratni gubici NATO u ljudstvu i tehnici nikada nisu objelodanjenii. Tadašnje vlasti u Beogradu su tvrdile da je oboreno više desetina letjelica, što nikada nije potvrđeno.
Gotovo da nema grada u Srbiji koji se tokom 11 sedmica agresije nije našao na meti. NATO je izvršio 2. 300 udara i bacio 22. 000 tona projektila, među kojima 37. 000 zabranjenih kasetnih bombi i onih punjenih obogaćenim uranijumom. Posljedice po zdravlje stanovništva i ekološke posljedice praktično su nemjerljive. Razoren je veliki dio infrastrukture, privredni objekti, škole, zdravstvene ustanove, medijske kuće, spomenici kulture, hramovi, odnosno crkve i manastiri. Razoreno je oko 50 odsto proizvodnih kapaciteta Srbije i trećina elektroenergetskog kapaciteta zemlje.
Formalno, naredbu za bombardovanje bez odobrenja Savjeta bezbjednosti UN, što je bio presjedan, tadašnjem komandantu savezničkih snaga generalu SAD Vesliju Klarku izdao generalni sekretar NATO Havijer Solana. Zbog veta koji su Kina i Rusija stavili u Savjetu bezbjednosti, države članice NATO pakta, njih 19, odlučile su da napadnu SRJ bez odobrenja Savjeta bezbednosti, ali što je interesantno, čak i bez odobrenja svojih parlamenata, jer vjerovatno mnoge ne bi dobile odobrenje.
Klark je kasnije u knjizi “Moderno ratovanje” napisao da je planiranje vazdušne operacije NATO protiv SRJ “sredinom juna 1998. uveliko bilo u toku”, te da je završeno krajem avgusta te godine. Prema Vladislavu Jovanoviću, ideja o bombardovanju već tada je bila stara desetak godina, još od vremena kada je Bob Dol u Prištini obećao nezavisnost. Bil Klinton, tada predsjednik SAD, delegaciji američkih Srba rekao je da ono što je ponuđeno Miloševiću ni on ne bi potpisao. Sličan komentar je kasnije iznio i Henri Kisindžer.
Prvi navodni razlog za bombardovanje bio je to što je delegacija Jugoslavije odbila da potpiše sporazum u Rambujeu koji je ozbiljno ugrožavao suverenitet Savezne Republike Jugoslavije s obzirom na to da je NATO zahtjevao ulazak na Kosovo i Metohiju i slobodno kretanje kroz cijelu teritoriju Jugoslavije. Tada je predviđen i referendum o samoopredjeljenju, koji je kasnije ubrzao secesiju KiM.
Drugi razlog je bila navodna zaštita Albanaca od etničkog čišćenja koje je opisivano kao humanitarna katastrofa, iako je kasnije dokazano da je masovno bjekstvo Albanaca sa Kosova krenulo tek nakon što je otpočelo bombardovanje.
NATO bombardovanju prethodile su ponude međunarodne zajednice. Ljestvica zahtjeva svakodnevno je podizana, kako bi Srbija bila optužena da nije prihvatila sporazum.
Ono što je bio neposredan povod za bombardovanje je događaj u Račku – sukob policije i pripadnika OVK u selu Račak 15. janura 1999. godine, kada je Vilijam Voker proglasio pogibiju 45 pripadnika OVK masakrom nedužnih civila. Finski patolog Helena Rante potvrdila je tokom suđenja bivšem predsjedniku SRJ u Hagu Slobodanu Miloševiću da je metodom parafinske rukavice utvrđeno da je na šakama tih ljudi bilo tragova nitrata koji su ukazivali na to da su ubijeni koristili vatreno oružje.
Nakon što je Skupština Srbije potvrdila da ne prihvata odluku o stranim trupama na svojoj teritoriji i predložila da snage Ujedinjenih nacija nadgledaju mirovno rješenje sukoba na Kosovu i Metohiji, NATO je 24. marta 1999. u 19.45 časova započeo vazdušne udare krstarećim raketama i avijacijom na više mjesta u Srbiji i Crnoj Gori. Devetnaest zemalja NATO započelo je bombardovanje sa brodova u Jadranu, kao i iz četiri vazduhoplovne baze u Italiji.
Poslije teških pregovora i pritisaka, bombardovanje je okončano potpisivanjem Vojno-tehničkog sporazuma u Kumanovu 9. juna 1999. Lično su Ahtisari, Černomidin i Talbot od strane SAD u Beogradu, dali Miloševiću novi prijedlog koji je trebalo da predstavlja kompromis i koji je predviđao prekid rata pod uslovom da se srpske jedinice i civilna administracija povuku sa Kosova i Metohije i ustupe mjesto KFOR-u. Narodna Skupština Srbije i Vlada Savezne Republike Jugoslavije 3. juna 1999. godine su odobrili razmještanje oko 45.000 vojnika. Potpisani sporazum odredio je povlačenje vojno bezbjednosnih snaga SRJ sa KiM, i uspostavljanje UNMIK-a, misije Ujedinjenih nacija. Pošto je generalni sekretar NATO 10. juna 1999. izdao naredbu o prekidu bombardovanja, posljednji projektili pali su na području sela Kololeč, nedaleko od Kosovske Kamenice, u 13.30 sati. Bio je to 79. dan NATO agresije na SRJ. Tog dana Savjet bezbjednosti UN usvojio je Rezoluciju 1244, u pokrajinu je upućeno 37.200 vojnika u sastavu misije KFOR iz 36 zemalja, sa zadatkom da čuvaju mir, bezbjednost, kao i da obezbjede povratak izbjeglih.
/Nezavisne/