Gume, metal, razne vrste plastike i bijele tehnike, pa čak i dijelovi automobila. Sada sve to pomnožite sa nekoliko hiljada tona.
Upravo takva slika, koja danima kruži Evropom i svijetom, nalazi se u našem dvorištu, tačnije na jezeru nedaleko od brane i Hidroelektrane na Drini, prijeteći ekološkom katastrofom stanovnicima Višegrada i svih opština u slivu rijeke Drine.
Nova godina, stari problem, kažu u razgovoru za “Nezavisne novine” stanovnici tog kraja i nadležni u Republici Srpskoj, uz poruku da je vrijeme da se prestanu “liječiti” posljedice, i da je problem neophodno riješiti na njegovom izvoru.
A izvor je, tvrde, najviše na teritoriji Srbije, u opštinama koje se nalaze u slivu rijeke Lim, poput Priboja i Prokuplja, kao i opštinama u slivu rijeke Tare u Crnoj Gori.
Obje rijeke svojim tokovima, svakodnevno u Drinu donose tone i tone smeća, koje onda pogranična rijeka donosi u gornje jezero.
Samo u 2023. godini procjenjuje se da je iz jezera u blizini Višegrada izvađeno između 10.000 i 15.000 kubnih metara otpada, a radnici HE na Drini su to čistili čak 11 mjeseci u godini.
“Nije to samo problem za Višegrad, već za kompletnu regiju”, kaže za “Nezavisne novine” Mladen Đurević, načelnik opštine Višegrad.
Dodaje da radnici koji vade smeće neumorno rade, ali da nažalost to nije dovoljno, jer svakodnevno voda donosi nove količine, pa se gotovo i ne primijeti neki pomak.
“Apelujemo na sve one koji mogu pomoći, na sve opštine iz kojih to dolazi, da se sve te legalne ili nelegalne i ne znam ni ja kakve sve deponije saniraju u što kraćem roku, da mi u Višegradu ne bismo imali ovakvu ekološku katastrofu. Ružno je vidjeti sve ono smeće, s obzirom na to da smo mi turistički grad, ali prije svega zbog nas koji tu živimo, naše djece koja tu žive i budućih pokoljenja”, kazao je Đurević.
Za Dejana Furtulu, ekološkog aktivistu iz Višegrada, odgovornost u ovom slučaju imaju BiH, Srbija i Crna Gora.
“Mi ćemo u martu početi da uzimamo uzorke vode iz Drine i testiramo ih na zagađivače na više lokacija, uključujući i okolinu gradske deponije. Rijeka je prljava, a sav otpad koji se iz nje vadi ide na gradsku deponiju koja zbog toga non-stop gori, i svi ti toksini kruže kroz tlo i nazad u rijeku, i dolaze kod nas u Višegrad”, pojašnjava Furtula, koji je predsjednik Udruženja “Eko centar” Višegrad.
Iz HE na Drini potvrđuju za “Nezavisne” da njihovi radnici rade punim kapacitetom na čišćenju plutajućeg otpada.
“Imamo jedno specijalizovano vozilo/mašinu, kojom vadimo smeće. Sada smo kupili još jednu mašinu iz vlastitih sredstava, za koju smo uložili više od 200.000 KM. Imamo redovnu komunikaciju sa opštinom Višegrad, ostalim opštinama koje imaju tu problematiku, ali i sa relevantnim institucijama/ustanovama koje se time bave”, pojašnjava Nedeljko Perišić, direktor HE na Drini Višegrad.
Poručuje da je u ovom slučaju neophodno pronaći rješenje koje će u potpunosti zaustaviti dotok otpada na jezero, jer u suprotnom posljedice mogu biti mnogo veće.
“Višegrad rješava samo dio problema, i to ne može biti konačno rješenje. Kada vadimo smeće, mi samo između dva zla biramo manje. Jer, ako bismo smeće ostavili u Drini, imali bismo smeće na teritoriji opštine Višegrad, a imali bismo i tehnički problem na brani HE, jer bi se smeće tu nalagerovalo i zatvorilo propusne građevine na brani i tako zaustavilo proizvodnju električne energije. Onda bismo imali potpunu katastrofu, jer bismo pored ekološkog imali i energetski problem”, naglašava Perišić.
Da se mora “presušiti” izvor problema, saglasan je i Srđan Todorović, v.d. direktora Fonda za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost Republike Srpske.
“Saniranje posljedica se može rješavati postavljanjem lančanika koji bi sakupljali smeće, a takva iskustva već postoje na Drini, kao i uz Vrbas. Ali to je samo rješavanje posljedice, a rješavanje suštine problema je tamo gdje on nastaje, a to je da se na obalama rijeka lociraju divlje ili regularne deponije i onda da inspekcije koje su nadležne učine sve da spriječe nastajanje takvih deponija uz korita rijeka”, istakao je Todorović za “Nezavisne novine”.
Sa ovim je saglasan i Bojan Vipotnik, ministar za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske. On je svjestan da je ovo višedecenijski problem koji se ne može tako jednostavno riješiti, ali poručuje da se u prethodnom periodu razgovaralo o mogućim privremenim rješenjima koja ne iziskuju veća sredstva.
“Na primjer, osim HE na Drini, da i ostali koji su u pojasevima rijeka, ako je moguće, stave neke vrste lančanica. Znamo da to nisu nikakvi projekti, ali je nešto što bi dalo rezultate bar dok ne pronađemo neko trajno rješenje”, naveo je Vipotnik.
Komentar o ovom pitanju zatražili smo i od Ministarstva turizma, ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera Crne Gore, te od Ministarstva ekologije Srbije, ali na naša pitanja nismo dobili odgovor.