Širom svijeta 11. novembra obilježava se dan kapitulacije Njemačke u Prvom svjetskom ratu, 1918. godine, koji je poznatiji kao Dan primirja. Ovaj dan se proslavlja širom svijeta kao sjećanje na kraj krvavog i mukotrpnog rata.
Srbija izgubila oko 30 odsto stanovništva
Srbija je u tom ratu imala strahovite gubitke. Izgubljeno je više od 50 odsto muškog i oko 30 odsto ukupnog stanovništva (1.247.435 ljudi). Beograd, koji je dugo bio na prvoj liniji fronta, početkom Prvog svjetskog rata imao je, po procjenama, oko 90 hiljada stanovnika, a kraj rata dočekao je sa svega 10-tak hiljada. Beograd je bio poprište prve bitke u Velikom ratu i najviše je rušen i najžešće branjen grad u Evropi.
Dan primirja se u Srbiji se obilježava uz nošenje bedža koji je kombinaciju Ordena albanske spomenice i Natalijine ramonde koji nosi ime po kraljici Nataliji Obrenović. Poznat je i kao cvijet feniks, jer čak i kada se potpuno osuši, ako se zalije može da oživi, što simbolizuje uzdizanje srpske države iz pepela posle Prvog svjetskog rata.
Primirje u Prvom svetskom ratu potpisano u Fošovom vagonu
Na jednoj strani (Centralne sile) borile su se Njemačka i Austrougarska, a na drugoj strani, (sile Antante) su bile Rusija, Francuska i Velika Britanija. Primirje u Prvom svjetskom ratu je potpisano u Francuskoj, u specijalnom vagonu maršala Ferdinanda Foša i bilo je na snazi sve do zaključivanja konačnog mirovnog sporazuma u Versaju 28. juna 1919. godine.
Dokument koji je uglavnom sastavio Foš, u osnovi je predviđao prekid neprijateljstva, povlačenje njemačkih trupa iza granica, neuništavanje infrastrukture, razmjenu zarobljenika, obećanje reparacija, uništavanje nemačkih ratnih brodova i podmornica, kao i postupanje tokom primirja.
U enciklopediji “Britannica” se navodi da su Nijemci taj događaj doživjeli kao da im je „zabijen nož u leđa”, jer su potpisali primirje, a nisu poraženi na bojnom polju. Vjeruje se da su ovo razočarenje i odredbe o takozvanoj reparaciji bile osnova za njemačko nezadovoljstvo i uvod u Drugi svjetski rat.
Kako se 11. novembar obilježava u svetu
Dan primirja se obilježava u isto vreme u svim glavnim gradovima država pobjednica, poput Francuske, gdje je nacionalni praznik, ali i Velike Britanije, Italije, Rusije, SAD…
U Velikoj Britaniji, Kanadi, Australiji i Francuskoj, 11. novembar je dan sjećanja na veterane iz Prvog, ali i Drugog svjetskog rata.
U Britaniji i zemljama Komonvelta običaj je da se u 11 sati žrtvama oda počast minutom ćutanja u vrijeme kad je primirje 1918. stupilo na snagu. Praznik se naziva Dan sjećanja ili Dan primirja, a u Velikoj Britaniji se obilježava od prve godišnjice, 11. novembra 1919.
Tada je kralj Džordž Peti tražio da čitava zemlja stane na dva minuta kako bi se odala počast žrtvama. Danas se tog dana prisjećaju i stradalih u ostalim ratovima – u Zalivu, na Foklandima ili u Iraku i Avganistanu.
Krvavi crveni cvijet maka
Simbol ovog praznika u Velikoj Britaniji je crveni cvijet maka, koji raste na nekadašnjim bojnim poljima – u Belgiji i na sjeveru Francuske. Ovaj cvijet se pominje u ratnoj poemi Na poljima Flandrije, kanadskog pisca Džona Mekrea.
Na razorenim i opustjelim poljima – gde su vojnici masovno sahranjivani, a biljni i životinjski svijet tenkovima i bojnim otrovima uništen – prvi je nikao krvavo crveni mak.
Foto: Shutterstock, Daily Mail / dmg media, Tanjug/Rade Prelić, Tanjug/Dimitrije Nikolić, Wikipedia / Ringier