Disleksija predstavlja neslaganje između stvarnog i očekivanog nivoa čitanja u odnosu na mentalni uzrast i pored postojanja prosječne inteligencije, dobrog vida i sluha, adekvatne motivacije, kao i ostalih povoljnih socijalnih i psiholoških faktora.
Primarni uzrok disleksije jeste nasljedna dispozicija, odnosno djeca sa porodičnom anamnezom u kojoj postoje poteškoće prilikom čitanja i učenja su pod većim rizikom od javljanja disleksije. Smatra se da disleksija nastaje kao posljedica nepotpunog formiranja moždane kore i drugačijeg načina operisanja informacijama, gdje se prednost daje vizuelnim u odnosu na verbalne informacije. Disleksija je povezana i sa stvaranjem malformacija na lijevoj hemisferi, koje mogu nastati prije porođaja ili tokom samog porođaja.
Najčešće obilježje djece sa disleksijom se odnosi na poteškoće u čitanju, što se ispoljava u brzini i tačnosti čitanja, razumijevanju pročitanog, ili kombinaciji navedenog. Kod takve djece postoje poteškoće prilikom prepoznavanja slova, spajanju slova u slogove, ali i sa intonacijom i zanemarivanjem rečeničnih znakova. Dolazi i do zamjene, dodavanja ili izostavljanja glasova, slogova i cijelih riječi prilikom čitanja.
Disleksija je najčešće praćena i pojavom disgrafije, koja se odnosi na oštećenu sposobnost pisanja. Mogu se javiti poteškoće koje se odnose na okretanje slova, gubitak dijelova riječi i rečenica, kao i dezorijentaciju u smjerovima gore i dolje, te lijevo i desno.
Što se tiče učestalosti pojave disleksije, teško je utvrditi tačnu procjenu, jer ne postoje međunarodno prihvaćeni testovi čitanja i kriterijumi za procjenu hendikepa. Do sada je utvđeno da je zastupljena u pet do 10 odsto djece školskog uzrasta na svim nivoima inteligencije, od iznad prosječne do ispod prosječne. Takođe, smatra se da je veća učestalost pojave disleksije kod dječaka u odnosu na djevojčice u omjeru 1,5:1.
S obzirom na to da se disleksija javlja u dječjem periodu, važno ju je prepoznati na vrijeme, što će olakšati primjenu metoda za lakše ovladavanje jezičkim materijalima. Simptomi se mogu javiti još prije pete godine života, prije nego se razviju vještine čitanja i pisanja. U radu sa disleksičnom djecom koriste se određeni edukativni materijali kojima se poboljšava čitanje, te logopedske terapije koje podrazumijevaju sprovođenje fonološkog tretmana, ali i tretmana kognitivnih, perceptivnih i jezičkih sposobnosti. U nekim slučajevima se primjenjuje i farmakoterapija, ali nije dokazan učinak, te se ne preporučuje.
Međutim, na disleksiju se ne treba gledati kao na poremećaj, već potencijal, jer osobe koje imaju disleksiju, zato što ih karakteriše vizuelno mišljenje, mogu da u kraćem periodu obrade mnogo više informacija i uoče skrivene veze između njih u odnosu na većinu populacije, jer prvenstveno operišu vizuelnim informacijama. Neki od najvećih naučnika i umjetnika, kao što su Albert Ajnštajn, Tomas Edison, Leonardo da Vinči, Pablo Pikaso itd., bili su disleksični. Zato društvo, a prije svega obrazovni sistem, ima zadatak da iznađe način da iskoristi potencijale djece sa disleksijom i da im prilagodi nastavne sadržaje i načine propitivanja, a ne da insistira na krutim pravilima i modelima nastave koji su neprilagođeni kognitivnim odlikama ove djece.
(Nezavisne)