Američki predsjednik Donald Tramp rekao je da će proglasiti Antifu za „veliku terorističku organizaciju” u sklopu napora da se obračuna sa „radikalnom ljevicom” poslije ubistva konzervativnog aktiviste Čarlija Kirka.
U objavi na društvenoj mreži Truth Social, Tramp je ovu grupu nazvao „bolesnom, opasnom radikalno lijevom katastrofom”, obećavši da će biti „temeljeno ispitana”.
Antifa, decentralizovani ljevičarski pokret koji se protivi ultradesničarskim, rasističkim i fašističkim grupama, odavno je na meti Trampovog bijesa.
Ali stručnjaci su brzo postavili pitanje kako će se predsjednik SAD zapravo obračunati sa grupom koja nema jednog vođu, spisak članova ili strukturu.
U obraćanju Kongresu 2020. Kristofer Rej, tadašnji direktor FBI, rekao je da se Antifa prije može opisati kao ideologija nego kao formalna organizacija.
Neki desno orjentisani influenseri i političari Antifu predstavljaju kao ključnu komponentu ljevičarske mreže za koju vjeruju da nastoji da potkopa Sjedinjene Države, slobodu govora i pravo na nošenje oružja.
Šta znači ‘Antifa’?
Antifa je skraćenica od antifašista. Ona je skup prije svega ultraljevičarskih aktivista bez vođe.
Riječ Antifa potiče od njemačke reči ‘antifaschistisch’, što je referenca na njemačku antifašističku grupu iz 1930-ih.
Iako je Antifa prisutna u Americi decenijama unazad, zadobila je širu pažnju posle poslije prve Trampove pobjede na izborima 2016. i ultradesničarskog skupa u Šarlotsvilu 2017, kada su počele da se okupljaju različite antifašističke grupe.
Od tada se aktivisti koji se izjašnjavaju kao dio Antife redovno sukobljavaju sa desničarskim grupama, bilo u žustrim raspravama, bilo fizički, širom Amerike.
Izostanak centralizovane organizacije znači da Antifa grupe nastaju organski u onlajn i fizičkom svijetu.
Među njenim aktivistima su anarhisti, komunisti, tvrdi socijalisti koji dijele stavove protiv vlade i kapitalizma, a zalažu se za LGBTQ prava i prava migranata.
Konzervativni političari i komentatori ponekad koriste termin Antifa da označe i druge liberalne i ljevičarske grupe sa kojima se politički ne slažu.
Da li Antifa učestvuje u nasilju?
Kritičari navode da ono što razlikuje Antifu od velikih ljevičarskih grupa je spremnost nekih od njenih aktivista da upotrijebe nasilje zarad postizanja njihovog cilja, što oni potom obrazlažu kao samoodbranu.
Aktivisti se često oblače u crno i prekrivaju lice u javnosti.
Na snimcima postavljenim na internetu, koje je BBC pogledao, vidi se da neki nose palice, štitove, biber sprej na skupovima.
Oko 100 maskiranih aktivista, koji su imali znakove i zastave povezane sa Antifom, napali su grupu desničara demonstranata u Berkliju, Kaliforniji, posle čega je bilo više uhapšenih.
Poslije nereda koji su izbili u Americi zbog ubistva Džordža Flojda 2020, samoproglašeni Antifa aktivista, 48-godišnji Majkl Rajnol, ubio je člana ultradesničarske grupe iz Portlanda.
Policija je potom ubila Rajnola.
Cilj ove taktike, poznate kao doksing, je da ljudi budu otpušteni sa poslova i socijalno izopšteni.
Poslije ubistva Čarlija Kirka, “BBC verifaj” je vidio objave samoproglašenih Antifa članova, na Reditu i Iksu, u kojima se brani ubistvo.
Da li Tramp ima zakonsku moć da označi Antifu kao terorističku organizaciju?
Tramp nije kazao na koji način planira da označi Antifu kao terorističku organizaciju i pitali smo Bijelu kuću za više detalja.
Američka vlada može da označi neku grupu kao Stranu terorističku organizaciju (FTO), a pravni uslov je da ta grupa „mora biti strana organizacija”.
FTO oznaka znači da pripadnicima grupe može biti zabranjen ulazak u Ameriku i da mogu biti protjerani iz SAD.
Takođe, vlada može da zaplijeni njena sredstva i da se obračuna sa njenim donatorima.
Lista Stejt departmenta na kojoj su FTO organizacije obuhvata grupe povezane sa ISIS-om i sve više narko kartela iz Latinske Amerike.
Nije međutim jasno kako je moguće Antifu dodati na ovu listu.
„Ne postoji pravni mehanizam za koji znam, a koji bi formalno mogao da proglasi neku grupu domaćom terorističkom organizacijom”, kaže Luk Baumgartner, istraživač ekstremizma na Univerzitetu Džordž Vašington.
„Koliko znam, ovo je samo objava na mreži Truth Social, što ništa ne znači. Ako Kongres ne preduzme konkretne korake, ne vidim da će se to desiti”, rekao je.
Drugi pravni stručnjaci sa kojima je BBC razgovarao istakli su da bi ustavom zagarantovano pravo na slobodu govora moglo da ograniči Trampa da sprovede najavu.
„Prvi amandman Ustava štiti pravo na udruživanje, što obuhvata pravo pojedinaca da formiraju grupe i zabranjuje vladi da se miješa u postupanje tih grupa, osim naravno, ako krše zakon”, kaže profesor Dejvid Šanzer, direktor Centra za terorizam i nacionalnu bezbednost na Univerzitetu Djuk.
To što bi predsjednik označio takvu grupu „velikom terorističkom organizacijom” ne mijenja ta fundamentalna ustavna prava, dodaje.
Bred Evans, profesor koji se bavi političkim nasiljem na Univerzitetu Bat, upozorava da nedostatak organizacione strukture i članstva u Antifi „pruža izvanrednu priliku da se proširi nadležnost vlade i da se primeni na bilo koga za koga se može pretpostaviti da pripada organizaciji koja je nejasno definisana”.
„To znači da svako za koga se sumnja da pripada Antifi bi morao da dokaže da nije povezan sa grupom.
„Opasnosti od prekoračenja su i te kako očigledne.”
Drugi pravnici postavljaju pitanje zašto Trampova administracija ne može da ospori Antifu na osnovu postojećih zakona koji se odnose na podsticanje nasilja.
Zašto Trampova administracija cilja Antifu?
Ovo nije prvi put da se Tramp obračunava sa Antifom – rekao je da će grupu proglasiti terorističkom organizacijom 2020, ali to tada nije uradio.
Njegova poslednja najava dolazi kao dio šire kampanje protiv „radikalne ljevice“ poslije ubistva Čarlija Kirka.
„Radikalno ljevičarsko političko nasilje povrijedilo je previše nevinih ljudi i odnijelo previše života“, rekao je tada Tramp.
Vlasti su saopštile da je Tajler Robinson, koji je optužen za Kirkovo ubistvo, zastupao „ljevičarsku ideologiju“, ali nisu pružile mnogo detalja i nije bio direktno povezan sa Antifom.
Šta pokazuju studije o političkom nasilju u SAD?
Ove nedjelje, Ministarstvo pravde SAD uklonilo je studiju o političkom nasilju u Americi, koja je zaključila da krajnje desničarski ekstremizam nadmašuje „sve ostale vrste nasilnog ekstremizma“.
BBC je pitao Ministarstvo pravde zašto je studija, koju je 2024. objavila istraživačka agencija ministarstva, uklonjena.
Rečeno je da „nema komentara“.
“BBC verifaj” je pregledao pet nezavisnih studija koje su se bavile politički motivisanim napadima u SAD decenijama unazad, i sve sugerišu da je bilo više slučajeva političkog nasilja u SAD koje su počinili ljudi kojima su istraživači prije pripisali desničarsku ideologiju nego ljevičarsku.
Međutim, pošto ne postoji dosljedna ili univerzalna definicija „desne“ ili „lijeve“ ideologije, teško je mjeriti trendove političkog nasilja tokom vremena.
Posljednjih godina smo vidjeli „istorijski vrhunac političkih atentata i pokušaja atentata“, pri čemu su meta bili i republikanski i demokratski političari, rekao je Robert Pejp, profesor sa Univerziteta u Čikagu.
„Ono što vidimo u našim podacima o tome šta se dešava kada politički lider krivi jednu stranu za nasilje jeste da to proizvodi veću podršku političkom nasilju, a ne manju“, dodao je.