Heliko bakterija je spiralna bakterija koja je nađena na sluznici želuca. Jedina je bakterija koja može preživjeti u izrazito kiselom želudačnom sadržaju, sa vrlo malo kiseonika, pri temperaturi od 37 C. Osim na želudačnoj sluznici, otkriven je i na ranicama na sluznici usne šupljine, u zubnim naslagama, u pljuvački, a dokazan je i u stolici.
Helicobacter pylori infekcija praćena je humoralnim i ćelijskim imunskim odgovorom. Međutim, organizam domaćina ne uspijeva da eliminiše ovaj mikroorganizam. Jednom nastala infekcija, ukoliko se ne liječi, perzistira decenijama, vjerovatno i cijelog života. Karakteristično je da kod većine inficiranih ne dolazi do pojave simptoma oboljenja, dok se kod malog broja razvija simptomatski gastritis, peptička ulkusna bolest, karcinom želuca i MALT limfom.
Kako se prenosi Heliko bakterija?
Način prenošenja HP infekcije još nije potpuno istražen. Sva dosadašnja saznanja govore u prilog tome da se infekcija prenosi direktno od zaražene osobe na zdravu osobu, i to na tri glavna načina:
- želudac – usta, kada iz povraćanog sadržaja inficirane osobe koji sadrži veliku količinu bakterija, one dospiju u usta zdrave osobe;
- usta – usta, kada iz usta zaražene osobe bakterija prelazi u usta zdrave osobe;
- stolica – usta, kada bakterija iz stolice zaražene osobe, prljavim rukama, pređe u usta zdrave.
Postoje i naznake nekih drugih puteva zaraze (iz okoline putem vode ili preko mačaka, pasa i dr.), ali to još treba potvrditi detaljnijim istraživanjima.
Najbrže se zaraze mala djeca koja žive u lošim socio – ekonomskim uslovima. Infekcija heliko bakterijom je najčešća kod djece koji krevet dijele sa roditeljima ili drugom djecom, u sredinama u kojima majka prožvaće hranu koju daje djetetu, ili djetetovu cuclu stavlja prethodno sebi u usta. Infekcija je češća i kod djece koja su smeštena u ustanove različitog tipa.
Simptomi
Agresivnost bakterije sa jedne, i osjetljivost čovjeka sa druge strane, vjerovatno su odgovorni da neki zaraženi bolesnici ostanu bez simptoma bolesti (imaju samo upalu želudačne sluznice – gastritis, utvrđen pregledom), dok se u drugih razvijaju različite bolesti poput ulkusa ili čak i tumora (karcinoma ili limfoma želuca).
Najčešći simptom je bol koji je uglavnom ravnomjeran i tup. Javlja se i nestaje u razmacima od nekoliko dana pa do nekoliko nedjelja. Kod čira na dvanaestopalačnom crijevu se javlja par sati nakon jela ili usred noći na prazan želudac, a prestaje unosom hrane. Kod čira na želucu bol se obično pojačava nakon uzimanja hrane. Pored bola koji je najdominantniji simptom još se javljaju i:
- gubitak tjelesne težine izazvan averzijom prema hrani ili anoreksijom,
- nadutost,
- podrigivanje,
- mučnina i
- povraćanje.
Simptomi mogu biti vrlo blagi ili se uopšte ne moraju pojavljivati. Krvarenje je česta komplikacija i sreće se u oko 25% slučajeva.
Heliko bakterija – kako se dijagnostikuje infekcija?
Dijagnostički postupci za otkrivanje HP infekcije svrstani su u dvije grupe:
- invazivni – pregled sondom (endoskopski pregled) uz ciljano uzimanje uzoraka (biopsija – brzi test ureaze, histologija ili kultura),
- neinvazivni (pregled bez sonde)- metode koje otkrivaju prisutnost HP
- duvanjem – dokazivanjem aktivnosti bakterije ureja izdisajnim testom,
- pregled krvi ili pljuvačke – prisutnosti specifičnih antitela u serumu i/ili pljuvački zaražene osobe (ova metoda nije dobra ukoliko se već uzimala terapija),
- pregled stolice – dokazom bakterije (antigena HP) u stolici bolesnika.
Liječenje Heliko bakterije
Želudačni ulkus izazvan heliko bakterijom liječi se preparatima koji uništavaju uzročnika, smanjuju kiselost želuca i oblažu želučanu sluzokožu zaštitnim slojem. Heliko bakterija se uništava antibioticima, ali s obzirom na kiselu sredinu u kojoj bakterija živi treba uticati i na smanjenje lučenja kiseline.
Na tržištu se nalaze dve grupe lekova za smanjivane želučane kiselosti:
- H2 – antagonisti (famotidin ranitidin, cimetidin)
- Inhibitori protonske pumpe (omeprazol, pantoprazol, lansoprazol)
Terapija je kombinovana antibioticima, blokatorima lučenja kiseline i lijekovima koji deluju zaštitno na sluzokožu. Trenutno je najpouzdanija tzv. trostruka terapija sa dva antibiotika protiv heliko bakterije u kombinaciji sa lijekom koji blokira lučenje kiseline ili sa protektivom (npr. azitromicin + amoksicilin + omeprazol). Tako se ublažuju simptomi čira, eliminiše njegov uzročnik i u više od 90% slučajeva sprečava ponovna pojava bolesti (recidiv). Provjera dejstva lijekova na heliko bakteriju vrši se endoskopskim pregledom ili pregledom daha 4 nedelje nakon sprovedene terapije.
Antacidi se koriste za uklanjanje simptoma oboljenja i kao pomoćna terapija. Ako ulkus nije uzrokovan heliko bakterijom nije potrebno uzimati antibiotike, već je dovoljno uzimati blokatore lučenja kiseline.
Komplikacije čira na želucu mogu biti krvarenje ili perforacija kada se obavezno se sprovode endoskopija (gastroskopija, kolonoskopija) ili hirurški zahvat.